Endişelenmemiz gerekir mi? Maymun çiçeği hakkında her şey

Afrika ülkelerinde çabucak her yıl yaklaşık birkaç yüz olay civarında görülen lakin bu yıl, Avrupa ülkelerinde görülmesiyle “yeni bir salgın mı?” tasalarına yol açan maymun çiçeği hastalığı hakkında Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ) bir açıklama yayınlayarak şu ana kadar katılaşmış 80 olay olduğunu 50 olayın da tespiti için araştırmaların sürdüğünü belirtti.

Maymun çiçeği hastalığı “yeni bir hastalık” değil. 1958’de maymunlarda tespit edildikten sonra insanlarda birinci olgu 1970’te Kongo Demokratik Cumhuriyeti’nde görüldüğü aktarılıyor. 1958’de araştırma laboratuvarındaki maymunlarda çiçek gibisi bir salgın yapınca farkına varılan hastalık bu nedenle “maymun çiçeği” ismini aldı.

Başta Nijerya ve Kongo Demokratik Cumhuriyeti olmak üzere, Orta ve Batı Afrika’daki tropikal yağmur ormanlarının bulunduğu 11 ülkede görülen hastalığın sıklığı tam olarak bilinmiyor. Afrika’da her yıl birkaç yüz olay olduğu iddia ediliyor. Hastalık vakit zaman Afrika kıtasından enfekte hayvanlar yahut beşerler aracılığıyla öteki kıtalara taşınıyor, lakin buralarda az sayıda insanın etkilendiği ve bölgesel olay kümelenmeleri görülüyor.

Şimdiye kadar Afrika dışında görülen olayların tamamının Afrika’dan gelen beşerler yahut getirtilen kemirgenlerden kaynaklandığı biliniyordu. Lakin Afrika dışında tespit edilen hadise sayısı son bir hafta içinde, bugüne kadar Afrika dışında görülen toplam olay sayısını aşacak kadar arttığı için Dünya Sıhhat Örgütü ve bilim dünyasının dikkatini çekti.

Belçika’da 21 günlük karantina

DSÖ tarafından en son yapılan açıklamada 11 ülkede görüldüğü bildirilen hastalık nedeniyle Belçika’da karantina ilan edildi. Koronavirüsü salgınıyla uğraş devam ederken son haftalarda hadise sayısısının arttığı maymun çiçeği virüsü ile ilgili Belçika’da alınan karara nazaran virüs ile enfekte olanlar 21 gün zarurî karantinada kalacak.

Avusturya’da birinci hadise

Avusturya’nın başşehri Viyana’da hastaneye kaldırılan 35 yaşındaki bireyde maymun çiçeği virüsünün tespit edildiği bildirildi. Viyana Sıhhat Ünitesi Sözcüsü Nina Brenner-Küng, basına yaptığı açıklamada, dün gece maymun çiçeği virüsü semptomları taşıyan bir kişinin karantina altına alındığını, mümkün temas kurduğu bireylere ulaşılmaya çalışıldığını belirtti.

Brenner-Küng, hastanın ateşinin olduğunu, ciltte döküntü oluştuğunu ve yapılan test sonucunda çiçek virüsünün tespit edildiğini söyledi.

Brenner-Küng, 35 yaşındaki hastanın sıhhat durumunun stabil olduğunu, cilt renginin değiştiğini ve hafif grip olduğu bilgisini paylaştı.

İspanya diken üstünde: Onlarca hadise

İspanya’da, birden fazla başşehir Madrid’de olmak üzere toplam 8 özerk idarede 40 kesin, 52 kuşkulu maymun çiçeği olayı tespit edildi.

Madrid Özerk İdare Hükümetinin Sıhhat Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada, PCR testleri sonucu maymun çiçeği virüsü tespit edilenlerin sayısının 39’a çıktığı, ayrıyeten 40 kadar kuşkulu hadisenin bulunduğu bildirildi.

Hastalığın etkeni nedir?

Maymun çiçeği, çiçek virüsüne akraba bir DNA virüsü. Batı Afrika ve Orta Afrika (Kongo Havzası) olmak üzere iki alt tipi bulunuyor. Batı Afrika, Kongo çeşidine nazaran daha hafif seyirli hastalık yapıyor. Şu an genetik tahliller tamamlanmamış olsa da Afrika dışında görülen hadiselerin Batı Afrika alt tipi olduğu öngörülüyor.

Düzgün pişmemiş et tüketimine dikkat

İsminin bilakis maymunlardan daha çok sincap, sıçan, fare üzere kemirgenlerde bulunan ve onlardan beşere geçen hastalık, ayrıyeten enfekte insan yahut virüsle kirlenmiş giysi, havlu, çarşaf üzere eşyalarla yakın temas sonucunda bulaşıyor. Virüs, sağlıklı bireylere, ciltte gözle görülemeyecek çatlaklar/çizikler, mukozalar (ağız, burun, göz) yahut teneffüs sistemi aracılığıyla giriyor.

Öte yandan hastalığın insanlarda uygun pişmemiş etin tüketilmesi sonrasında bulaşabildiği bildiriliyor.

Beşerden beşere bulaşmanın büyük teneffüs salgısı damlacıklarıyla olduğu düşünülüyor. Hastalığın uzak aralıklara gidemeyen büyük damlacıklarla bulaşması, yüz yüze, uzun vadeli ve yakın temasla oluyor.

Belirtileri neler?

Maymun çiçeği, ateş, baş ağrısı, yorgunluk, yaygın beden ağrıları, lenf bezlerinde şişlik ve cilt lezyonlarına (döküntü) neden oluyor. Lenf bezi şişliği, maymun çiçeğinin, çiçek, su çiçeği ve kızamıktan ayıran en kıymetli belirtisi. Yakınmalar, virüsle temastan ortalama 6-13 gün sonra ortaya çıkıyor.

Birinci 5 gününde ateş, şiddetli baş ağrısı, lenf bezlerinde şişme, sırt ağrısı ve çok halsizlik yaşanan hastalıkta, ciltteki döküntüler de ateş başladıktan sonra 1-3 gün içinde görülüyor. Avuç içi, ayak, ağız içi, genital bölge ve gözlerdeki lezyonlar, kabuk bağlayıp düşmesiyle ortadan kalkıyor.

Kan örneğiyle tespit edilemiyor

Maymun çiçeği hastalığından şüphelenilen durumlarda, belirti gösteren bireylerin son bir ay içinde riskli bölgelere seyahat edip etmedikleri ya da emsal belirtileri olanlarla yakın temasları olup olmadığının sorgulanması gerekiyor.

Kan örnekleriyle teşhis konulamayan hastalık, kanda çok kısa mühlet kaldığı için PCR’la saptanamıyor. Antijen ve antikor testlerinin de daha evvel uygulanan çiçek aşısı üzere nedenlerle her vakit yanlışsız sonuç vermeyeceği düşünülüyor.

Hastalık kuşkusunda lezyonlardan uygun formda ve gerekli güvenlik tedbirleriyle alınıp paketlenen örneklerin “biyogüvenlik seviyesi 2 olan” labaratuvara gönderilmesi gerekiyor.

Maymun çiçeği hastalığı teyit edilen hayvan yahut bireylerle temas edenlerin son temastan sonraki 21 gün boyunca belirti ve bulgular açısından izlenmesi gerekiyor.

Belirtisiz enfeksiyon olabilir mi?

Net olmamakla birlikte maymun çiçeğinin Covid-19 üzere belirtisiz hastalık yapmadığı düşünülüyor.

Enfekte bireylerde belirtilerin ortaya çıkması, bu bireylerin fark edilmesini ve izolasyona alınmasını sağlayacağından, maymun çiçeğinin toplumda Covid-19 yahut belirtisizken bulaşan öbür enfeksiyonlar kadar yayılması beklenmiyor.

Öldürücü bir hastalık mı?

Maymun çiçeği, ekseriyetle 2-4 hafta içerisinde resen güzelleşiyor. Fakat bağışıklığı baskılanmış bireylerde ve küçük çocuklarda ağır hastalık görülebiliyor.

Genel olarak hastalananlardan, çoğunluğunu küçük yaştaki çocukların oluşturduğu yüzde 3-6’sı kaybediliyor. Hastalığın Orta Afrika alt tipinde öldürücülük yüzde 11’e kadar çıkabilirken şimdiki hadiselere neden olduğu düşünülen Batı Afrika alt tipinin öldürücülüğü, yüzde 1 üzere daha düşük oranda kalıyor.

Çiçek aşısı hastalığa karşı korur mu?

Maymun çiçeği hastalığı için yaygın kullanılan bir ilaç bulunmasa da hadiseler şimdiye kadar sidofovir, brinsidofovir üzere etken unsurlu ilaçlarla denetim altına alındı.

Dünya Sıhhat Örgütü, Afrika’daki deneyimlerden yola çıkarak çiçek aşısının maymun çiçeğinden yüzde 85’e kadar muhafaza sağlayacağını bildirdi. Lakin çiçek aşısı, hastalığın dünya genelinde sonlanması nedeniyle 1980’den beri uygulanmıyor. Münasebetiyle şu an çiçek aşısı yapılanlar 40-50 yaş üzeri şahıslardan oluşuyor. Ortadan uzun müddet geçmesi ise koruyuculuğun seviyesine ait kaygılara sebep oluyor.

Yeni bir salgın olur mu?

Maymun çiçeği hastalığının belirti ve bulgularının belirginliği, şu anki bilgilere nazaran belirtisiz enfeksiyon yapmaması, yakın ve uzun müddetli temas ile bulaşması, bir DNA virüsü olduğundan daha az mutasyon geçirmesi ve kolay değişime uğrayarak yeni varyantlarının çıkmaması üzere faktörler nedeniyle Kovid-19 gibisi bir salgına yol açması beklenmiyor.

halktv.com.tr/ajanslar