Ey enerji! Sen nelere kadirsin
Tüm tezine, etrafındakilerinin de pohpohlamasına karşın AKP Genel Başkanı’nın (bir öbür işi de Cumhurbaşkanlığı) dış siyasetten anlamadığını bilmeyen kalmadı alışılmış. Şu son NATO çıkışı da ittifakın üyelerine verdiği bir hakkı kullanma talihini bulmasından kaynaklandı bilindiği üzere.
Öfkeli, önünü ardını düşünmeden konuşan biri Genel Lider. Bunu, kim inandırmışsa, dobralık ya da gerçekçi olmak sanıyor. Daha da tuhafı siyasetin bu türlü yapıldığını düşünüyor. Bundan dolayı de “politika gereği” sarf ettiği hakaretleri bir müddet sonra unutup, tavrını kolaylıkla değiştiriyor. Fakat muhatapları onun üzere değiller. Edilen lafların bir bedeli olduğunu düşündükleri için Genel Başkan’a karşı tavırlarını kolay kolay değiştirmiyorlar. Örneğin, geçen yıl başlatılan “normalleşme görüşmeleri”nde Mısır, bırakın barışmayı, görüşmelerin başlaması için Türkiye’ye yerine getirmesini kural koştuğu on iki husus sunmuştu ki, pek prestij zedeleyiciydi. Bir diğer örnek de Suudi Arabistan’dır. Münasebetlerin tekrar başlaması için Ankara’nın Suudi Arabistan’a faili olduğunu dünya alemin bildiği Kaşıkçı cinayeti evrakını vermesine karşın, ismi geçen ülke kendi vatandaşlarına Türkiye’ye seyahat yasağı koydu ki bu da çok incitici. Savurduğu onca hakaretten sonra kimi ülke başkanlarının kollarını açıp kendisini beklediğine nasıl inanıyor Erdoğan anlamak sıkıntı.
Sıkıntı: Acil para
Unsur, prensip, kararlılık, istikrar üzere kavramlar bir şey tabir etmiyor beyefendi için. Paraya gereksinimi olduğunda bunların bir kıymeti yok doğal. Hengamede söylenmez dedikleri tipten hakaretler yağdırdığı BAE Emiri’yle şimdilerde kurduğu muhabbet hayret verici bir çoğumuz için. Elbette ülkeler ortasında daima dostluk da düşmanlık da yoktur, esasen bunu bildikleri için öbür ülke başkanları kırıp dökmeden konuşurlar ilerisini hesaba katarak. Halbuki devletlerarası bağları ferdileştirme üzere bir huyu da var AKP Genel Başkanı’nın. “Bir daha Miçotakis’le konuşmayacakmış” örneğin. Yunanistan Başbakanı’na bir hal alınacak ya da bir karşılık verilecekse bu “diplomatik kurallar” çerçevesinde yapılır. Bu kurallar bu yüzden var işte.
Ankara çağırdı
Artık de İsrail’le “normalleşmeye” çalışıyor AKP Genel Lideri. Tam 12 yıllık bir kesintiden sonra İsrail Cumhurbaşkanı Isaac Herzog yakın bir tarihte, Ankara’nın daveti üzerine Türkiye’ye gelmişti, biliyorsunuz. Dün de Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu İsrail’e gitti. İki ülke ortasındaki bağlar, İsrail’in Mayıs 2010’da Mavi Marmara gemisinde on Türk aktivisti öldürmesinin akabinde yaşanan krizden bu yana birkaç basamaktan geçti. 2016’da bağlar olağanlaşmasına karşın, İsrail’in 2018’de Filistin’e hücumuyla ilgili gelişmelerin bir sonucu olarak, Ankara İsrail büyükelçisini hudut dışı etti. İsrail de tıpkı karşılığı verince iki ülke ortasındaki diplomatik bağlantılar maslahatgüzarlık düzeyine indi.
Bağlar kurulsun natürel, uygundur bu. Fakat AKP Genel Başkanı’nın “insan öldürmeyi uygun bildiklerini” argüman ettiği İsrail’le münasebetleri olağanlaştırmasının nedenine değinmeden evvel Genel Başkan’ın İsrail’le barışmak için Mavi Marmara kurbanlarının yakınlarına “giderken bana mı sordunuz?” dediğini de anımsatalım. İbretlik bir tabirdi.
Çabucak belirtelim; İsrail Ankara’nın gönderdiği olumlu sinyallere utangaç yaklaştı evvelce. Lakin güç konusunda ortak çalışma isteği, hepsinden değerlisi Türkiye’nin İsrail gazını Avrupa’ya aktarmakta en uygun ülke olduğu gerçeği bu çekingenliği ortadan kaldırdı.
İsrail ile Türkiye ortasındaki kriz 2010’dan bu yana Doğu Akdeniz’de, (karmaşık bir coğrafyada yani, tartışmalı sularda) keşfedilen yaklaşık 122,4 trilyon fit küp olduğu varsayım edilen ardışık doğal gaz alanlarının keşfiyle birebir vakte denk geldi. Bu yalnızca Türkiye için değil İsrail için de istek edilmeyen bir durumdu. Zira güç firmaları, hususa ilgi duyan ülkeler istikrarın olmadığı bir bölgeye yatırım yapmak istemeyecektir.
Sıkıntılı proje: EastMed
Bu nedenle 2018’de Akdeniz’e bakan en uzun kumsala sahip Türkiye hariç, Fransa, İtalya, Mısır, İsrail, Kıbrıs, Yunanistan, Ürdün, Filistin’i de içeren Doğu Akdeniz Gaz Forumu oluşturuldu. Forum, kuruluşundan bu yana, Akdeniz gazını İsrail kıyılarından Güney Kıbrıs’a, akabinde Yunanistan’ın Girit adasına, İtalya’ya hakikat yaklaşık 1900 km uzaklık ile Avrupa’ya ihraç etmeyi amaçlayan “EastMed” boru çizgisi projesini benimsedi. 10 milyar metreküp/yıl başlangıç taşıma kapasitesi ile Ölçeklenebilir varsayımı maliyeti 7-12 milyar dolar ortasında değişiyor bu projenin. Avrupa Komitesi, bütçesinden büyük hisse alan “ortak çıkar projeleri” listesine “EastMed”i de dahil etti. Bununla birlikte, proje kabul edildiğinden bu yana bir dizi zorlukla, bilhassa finansman zorluğuyla karşı karşıya kaldı. Amerika Birleşik Devletleri 10 Ocak’ta Atina’ya EastMed boru sınırıyla ilgilenmediğini bildiren bir mektup yollayarak projeye inanç duymadığını ima etti.
İşte Türkiye, ABD’nin bu tavrı üzerine devreye girdi. EastMed’in akamete uğraması halinde bilhassa İsrail gazının taşınması konusunda öne çıktı. Birinci yaptığı iş de İsrail Cumhurbaşkanı’nı resmi olarak Ankara’ya davet etmek oldu. “EastMed” projesine yönelik Amerikan dayanağının geri çekilmesi, Türkiye’nin davetinin gerisindeki birinci neden olsa da, bir dizi lokal, bölgesel, memleketler arası değişkenlikler de İsrail ile alakaları canlandırma fikrini olgunlaştırdı.
Ankara, Tel Aviv ile yakınlaşmakla Akdeniz gazı konusunda avantaj elde edeceğine ancak daha değerlisi İsrail gazının taşınmasıyla ülke iktisadının düzeleceğine de inanıyor. Bu nedenle hakaretlerini unutup İsrail’e yanaşıyor. Çok doğal olan bağları düzeltme gayreti Erdoğan’ın sahip olamadığı “diplomatik dil” yoksunluğundan dolayı büyük ödünleri, geri adım atmaları gerektiriyor. İsrail gazını Avrupa’ya taşımak için Erdoğan, İsrail’e karşı alttan almak zorunda. İsrail’i EastMed projesinden koparmak için ne tıp ödünler vereceğini göreceğimiz Erdoğan, iktidarın yönetemez oluşunun yarattığı sıkışmışlığı hakaretler yağdırdığı, “katil” olmakla suçladığı İsrail’e yanaşmakla aşacağını sanıyor.
Natürel ki yanılıyor.
