İPA raporu: Atatürk Havalimanı’nın kapatılması İstanbul’a ziyan verecek
İBB’ye bağlı İPA, “Hava Ulaşımın Geleceği ve İstanbul Havalimanları Çalıştayı” düzenledi. İBB Genel Sekreter Yardımcısı Yetenekli Polat ve İBB İmar ve Şehircilik Dairesi Lideri Gürkan Akgün’ün açılış konuşmalarıyla başlayan çalıştay kapsamında İstanbul’da havayolu ulaşımının geleceği ve İstanbul havalimanları için sürdürülebilir uygulamalara dair siyaset teklifleri tartışıldı.
Ortak akılla ve iştirakçi süreçlerle kentin yüksek yararı gözetilerek karar verilmeli
Havacılık alanında yapılan tüm çalışmaların subjektif yorumların ötesinde, ortak akılla yürütülen iştirakçi süreçlerle ele alınması ve kararların politik atmosfere nazaran değil, kentin yüksek yararı gözetilerek alınması gerektiği konusunda mutabık kalındı. Çalıştayın en dikkat konusu unsuru Atatürk Havalimanı ile ilgili şimdiki gelişmeler oldu. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nın hazırladığı Ulusal Ulaştırma Planı’nda 100 kilometre içerisinde en az bir havalimanı erişiminin sağlanması gerektiği sözü hatırlatılarak, erişim dışında havalimanı tartışmalarında ön plana çıkan kamu kaynaklarının yanlışsız ve verimli kullanılması ekseninde “herhangi bir harcama yapılmadı” telaffuzunun aldatıcı olduğu, kamu kaynaklarının harcandığı vurgulandı.
Yeni bir havaalanı yapan birçok ülkenin eski havalimanını kapatmadığı örneklerle aktarılırken, Atatürk Havalimanı’nın kapatılmasının İstanbul’a ziyan vereceği belirtildi. Ulaşım, lojistik ve havacılık üzere hususlara bütüncül yaklaşmanın çok kıymetli olduğunun altı çizilirken, Türkiye’de hava ulaştırma stratejisi konusunda biçimsel, büyüklüklere dayalı, kar odaklı inşaat ve bayındırlık faaliyetleri öncelikli reflekslerle hareket edildiği lisana getirildi.
Mevcut siyaset ekolojik istikrarın bozulmasına neden oluyor
Mevcut siyasetin İstanbul’u kuzeye ve kuzey doğuya yanlışsız büyütmek olduğu, lakin bu siyasetin ziraî alanları ve ekolojik dengeyi bozacağı belirtildi. Yeni havalimanının devam eden fazlarının durdurularak, Atatürk Havalimanı’nın fonksiyonunu sürdürerek kuzey ormanlarına verilen zararın durdurulabileceği aktarıldı.
Havacılık ve iklim ilgisinin sürdürülebilirlik aslına dayanması gerektiğinin altı çizildi. Havacılık emisyonlarının, iklim sistemini etkilemesinin net müspet RF (Radiative Forcing) katkılarından, CO2, su buharı ve NOx (Azot Oksit) ve kurum emisyonlarından kaynaklandığı belirtildi.
Bu katkıların, atmosferde çok sayıda kimyasal, mikrofiziksel taşıma ve ışınımsal süreçleri içerdiği tabir edildi. Havayollarının iklim konusunda çok fazla göz önünde olduğu ve reaksiyon çektiği belirtilirken Kyoto Protokolü ve Paris İklim Anlaşması’na dikkat çekildi.
Mutabakatların her ikisi için de “Her ülke kendi içinde emisyon azaltımı yapmaya kelam vermiştir” ibaresi üzerinde duruldu. Bu durumun ulusal seviyede sadece iç sınırlarda ortaya çıkan sera gazı tesirlerinin azaltılması konusunda bir uğraş getirdiği, milletlerarası rotalarda ortaya çıkan karbon emisyonlarına karşı başlatılan çabanın ise Paris İklim Muahedesi üzerine hazırlanan memleketler arası CORSIA planı kapsamında devam ettiği belirtildi. Bunun yanı sıra havacılık sanayisinin global ısınmaya karşı ne yapması gerektiği ve iklim krizinin havacılığa tesirine değinildi. Bu mevzunun takibi için İstanbul Büyükşehir Belediyesi bünyesinde havacılıkla ilgilenen bir ünitenin kurulması önerisi geldi.
Kapatılma kararı yanılgılı lakin kusurdan dönüş hala mümkün
Panelde Atatürk Havalimanı’nın kapatılma kararının yanılgılı olduğunun altı çizildi ve üç havalimanının entegre çalışması gerektiği vurgulandı. “İstanbul’da bulunan 3 havalimanının birlikte bu kente hizmet vermesi ve hepsinin birbirini işlevsel olarak bütünlemesi gerekir. Terminaller, bütün ulaşım çeşitleri ortasındaki ilişkiyi sağlayan ekonomik kalkınma için kritik noktalardır. Terminallerin performanslarını etkileyen konum/ölçek, erişilebilirlik ve altyapı ögelerini dikkate alarak planlama yapılması gerekir. Yolcu ve yük terminallerinin ayrıştırılması gerekir, hava kargo nakliyatının iktisat üzerinde direkt, dolaylı, tetiklenen ve katalizör tesirler olmak üzere 4 farklı tesiri vardır. Tüm bu ekonomik tesirlerin hakikat talebin yakalanması ve rekabetin geliştirilmesine bağlıdır. Lojistik Performans Endeksi bilgilerine nazaran ise Türkiye yıllar içerisinde gerileyen bir performansa sahiptir. Havacılık konusunda Türkiye pek çok stratejik yanılgı yapmış, bilhassa Atatürk Havalimanı’nın kapatılması kararı kusurludur. Lakin karardan dönüş hâlâ mümkündür.”
Çalıştaydan çıkan sonuçlar
Hava Ulaşımının Geleceği ve İstanbul Havalimanları Çalıştayı kapsamında paydaşlar “İstanbul’un havalimanları için gelecekte nasıl bir senaryo öngörüyorsunuz?” sorusu etrafında İstanbul’un havacılık kesimi açısından gelecekteki global rolü, havalimanlarının kentle bağı, kapasiteleri, pozisyon ve kontakları, çevresel tesirleri, kent iktisadı ve dallara tesirlerini tartıştılar.
Genel sınırlarıyla tartışılan hususlar şu formda özetlendi:
“ – Detaylı ve data güdümlü planlama, havalimanları başta olmak üzere kent planlamanın odağında olmalıdır.
– Üç havalimanı eş vakitli olarak açık tutularak işletilebilir.
– İstanbul ve etrafına yönelik havacılık planlaması bütünsel olarak yapılmalıdır. İstanbul’un merkezi pozisyonu, etrafı ile birlikte bir kapasite planlamasına tabi tutulmalı, yolcu yükü, işletme saatleri, ulaşım entegrasyonu ve bağlı öbür tüm hususlar bütüncül bir yaklaşımla ele alınmalıdır.
– Üç havalimanı da üçgen olarak dünyadaki öbür örnekler üzere kentsel ölçekte birbirlerine entegre olduklarında düzgün bir planlamayla kente yararı maksimize edilebilir. Atatürk Havalimanı’nın kapatılmasıyla işler havalimanı sayısı ikiye düşmektedir. Bu durum, hem Atatürk Havalimanı’ndaki mevcut yatırımın hiçe sayılması hem de mevcut ve potansiyel yararının göz gerisi edilmesi manasına gelmektedir. Atatürk Havalimanı, faaliyetlerine devam edecek formda planlamaya dâhil edilmelidir. İstanbul’un üç havalimanının kaynak verimliliğini önceleyen ve etraftaki ikincil kentleri de (örneğin Ankara) planlamaya dâhil eden alternatifin en uygun senaryo düşünülmektedir.
Havalimanlarının işletilmesi ve uygunlaştırılması
– Havalimanları kategorik olarak bir kamu yatırımıdır ve bu formda kalmalıdır. Kâr emeli güdülen bir noktaya varıldığında, kent ve kent sakinlerinin yeterli olma hâli gözetilmez. Havalimanları kentin kalkınmasını kolaylaştıracak bir araç olmalıdır.
– Havalimanı işletme modelleri yolcu için erişilebilir (accessible) ve güçyeter/ekonomik (affordable) bir biçimde ve verimliliği odağa alarak planlanmalıdır.
– İstanbul Havalimanı’nın kentin epey dışında kalması yolcu tecrübesini olumsuz etkilemekte ve Atatürk Havalimanı ile karşılaştırıldığında (konum ve güzergâh açısından) turistik tecrübesi zayıflatmaktadır.
– İstanbul Havalimanı etrafı için yapılaşma baskısı oluşturmakta, bu baskı kentin farklı kaynak ve arazi kullanım öğeleri (su rezervleri, tarım, turizm, sanayi, lojistik üzere farklı ancak birbiri ile kesişen ekosistemler) için risk arz etmektedir. Bu sebeplerden ötürü İstanbul Havalimanı büyümesinin/geliştirilmesinin durdurulması gerekmektedir.
– İstanbul Havalimanı bir ulusal servete dönüşmüş olsa da yeni bir fizibilite çalışması yapılabilir.
‘Sabiha Gökçen’in ikinci pisti faal hale getirilmeli’
– Sabiha Gökçen Havalimanı’nın ikinci pisti en kısa müddette faal hâle getirilmelidir.
– Atatürk Havalimanı’nın pistlerinin korunup iyileştirilmesinin yanında, tüm yapıları kullanılabilir ve fonksiyonel hale getirilebilir. Atatürk Havalimanı öbür havalimanlarıyla karşılaştırıldığında farklı ulaşım biçimleriyle daha bütünleşiktir ve kent trafiğine tesiri asgaridir.
– Havalimanı içerisindeki gümrük ve kargo akışları verimli bir formda kurgulanmalı ve planlanmalıdır. Türkiye’deki havalimanları öteki ulaşım biçimleriyle entegrasyonu zayıftır ve gümrük akışları kaynak israfına yol açmaktadır. Bu sebeple bütüncül planlama gerekliliği ön plana çıkmaktadır.
‘Emniyet açısından sakınca barındırmamaktadır’
İstanbul’daki üç havalimanının tıpkı anda işletilmesi, bürokratlar tarafından kamuya aktarılanın bilakis, emniyet açısından rastgele bir sakınca barındırmamaktadır.
– Yolcu nakliyatının yanında üç havalimanı da gümrük nakliyeciliği için optimize edilmelidir. İBB’nin, başka karar vericilerle (Gümrükler Genel Müdürlüğü, EGM vb.) bir ortaya gelip havalimanlarındaki gümrük süreçlerinin uygunlaştırılması için harekete geçmesi kıymetlidir.
Havalimanları ve kent entegrasyonu
– Hava, kara ve deniz limanlarının kent içerisindeki entegrasyonu kolay, süratli ve ucuz olarak sağlanmalıdır.
– Havalimanlarının yolcuların kolay erişimine nazaran düzenlenmeli ve “yolcu dostu havalimanı” olarak planlanmalıdır. Metro istasyonundan kontuara ve uçağa kadar yürüyüş aralıkları hakikat planlamayla kısa tutulmalıdır.
– Gelecek planlamasında Atatürk Havalimanı’nın Halkalı üzerinden İstanbul Havalimanı’na bağlanmasıyla, Sabiha Gökçen Havalimanı ile birlikte 3 adet birbirine bağlı havalimanı elde edilebilir ve havalimanı-şehir entegrasyonunda başka havalimanlarının da denkleme katılması gerekmektedir.
– Metrolar ve Hızray kentle havalimanları ortasındaki entegrasyon için kıymet arz etmektedir.
– Sabiha Gökçen Havalimanı’nın Kadıköy-Tavşantepe’ye bağlanması tamamlanmak üzere ve bu sınırın devamının Pendik’e indirilmesi planlanmıştır. Buna misal tahliller İstanbul Havalimanı için de düşünülmelidir. İstanbul Havalimanı’nın en eksik noktası yerleşim alanlarıyla ilişkiyi sağlayacak kentsel ulaşım sisteminin zayıflığıdır.
– İstanbul Büyükşehir Belediyesi raylı sistemler konusunda merkezi yönetimle iş birliği içerisinde olmalıdır.
AHL’nin kapatılması, Bağcılar’daki işletmeleri olumsuz etkileyecek
– Atatürk Havalimanı’nın kapatılması, bulunduğu bölgedeki ekonomik ekosistemi büyük oranda olumsuz etkileyecektir. Bağcılar’ın kıymetli bir imalat odağı olması, Atatürk Havalimanı’nın sahip olduğu ehemmiyeti artırmaktadır. Atatürk Havalimanı’nın kapatılmasının akabinde ilçedeki pek çok kesim kuzeyde tekrar yer seçme eğilimi gösterecektir. Bu da pek çok dal için ek bir ekonomik maliyet getirecektir. Bu işlevsel değişim, iktisadın yanında nüfus hareketliliğini de etkileyecektir.
– Atatürk Havalimanı’nın bir öteki avantajı İstanbul üzere zelzele ve doğal afet risklerinin olduğu bir kentte erişilebilirlik açısından değerli bir pozisyonda olmasıdır. Kentin dayanıklılığının korunmasında ve artırılmasında bu stratejik avantaj, Atatürk Havalimanı’nın kapatılmaması için kıymetli bir sebeptir.”
